Οι ενδογενείς αντιφάσεις της Ευρωζώνης

Οι ενδογενείς αντιφάσεις της Ευρωζώνης


Συνέντευξη στο δημοσιογράφο Κώστα Αργυρό της ΝΕΤ

1. Τι ξεκίνησε στραβά από τη μέρα που φτιάχτηκε η ευρωζώνη;

Εξ’ αρχής το οικοδόμημα της Οικονομικής και Νομισματικής Ενοποίησης ήταν σαθρό. Πολλοί το είχαμε επισημάνει κατά τη ψήφιση της Συμφωνίας Μάαστριχτ, που οδήγησε στη δημιουργία της ΟΝΕ. Η ευρωζώνη και το ευρώ φτιάχτηκαν με νεοφιλελεύθερα «υλικά» (πολιτικές) που δεν είχαν στόχο την Ευρώπη των λαών και των εργαζόμενων αλλά την Ευρώπη των πολυεθνικών και του χρηματιστικού κεφαλαίου. Έτσι μετά το 2000 έγιναν φανερές οι αντιφάσεις της. Για παράδειγμα το κλείδωμα των νομισματικών ισοτιμιών, χωρών με διαφορετικό επίπεδο ανάπτυξης της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας ήταν σε βάρος των ασθενέστερων χωρών και σε όφελος των ισχυρών, κυρίως της Γερμανίας. Να σημειώσουμε ότι «ευρωπαϊκό νομισματικό σύστημα» (ΕΝΣ) που λειτουργούσε πριν τη δημιουργία του ευρώ, με τη «ευρωπαϊκή λογιστική μονάδα» (Ecu), είχε μεγαλύτερη ευλυγισία, δεδομένου ότι ανεχόταν διακύμανση συν-πλην 2.5% μεταξύ των νομισμάτων της ΕΕ, ενώ με το ευρώ οι ισοτιμίες είναι μόνιμα «κλειδωμένες». Επίσης η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αντί να δανείζει με χαμηλό επιτόκιο τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης (δημόσιο) όπως κάνουν όλες οι κεντρικές τράπεζες, δάνειζε με 1% τις τράπεζες οι οποίες στη συνέχεια δάνειζαν με πολλαπλάσια επιτόκια (5%, 8%, 10%, κοκ) τα κράτη-μέλη. Από την άλλη η ευρωζώνη δεν έχει ομοσπονδιακό προϋπολογισμό, ούτε κοινή μακρο-οικονομική πολιτική, ώστε να λειτουργεί ως ομόσπονδη οικονομία με ενιαίο νόμισμα. Ωστόσο οι αντιθέσεις συσσωρεύονταν. Η αρχική ευφορία από τη δημιουργία του ευρώ, μια ιδιόμορφη «κρουαζιέρα» «δανεικής» κατανάλωσης και «δανεικής» ανάπτυξης με αυξανόμενα εμπορικά ελλείμματα των «περιφερειακών» οικονομιών και αντίστοιχα αυξανόμενα πλεονάσματα των οικονομιών του «κέντρου» κυρίως της Γερμανίας, διόγκωσαν την υπερχρέωση των πρώτων, ενώ με την αύξηση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων λόγω της νεοφιλελεύθερης δημοσιονομικής διαχείρισης που ασκούσαν ενέτειναν τα αδιέξοδα. Αντί για πραγματική σύγκλιση των οικονομιών είχαμε απόκλιση. Όλα αυτά συμπυκνώνουν τις ενδογενείς αιτίες κρίσης της ευρωζώνης οι οποίες εντάθηκαν από τις γενικότερες συνέπειες της διεθνούς οικονομικής κρίσης.

2. Θεωρείτε ότι η παρούσα κρίση αποτελεί την αρχή του τέλους της ευρωζώνης;

Έτσι όπως είναι σήμερα η ευρωζώνη και το ευρώ δεν μπορούν να διατηρηθούν επί μακρόν, όχι μόνο με «όρους κοινωνίας» αλλά ούτε και με «όρους συστήματος». Τρεις είναι πιθανότερες λύσεις. Πρώτον, διάλυση ή συρρίκνωση της με ορισμένες χώρες πέριξ της Γερμανίας. Δεύτερον, συγκρότηση της ευρωζώνης σε ομοσπονδιακή μορφή με ενιαία μακρο-οικονομική πολιτική και θεσμική συγκρότηση, πράγμα εξαιρετικά δύσκολο λόγω αντιθέσεων. Τρίτον ανατροπή του οικοδομήματος και επαναθεμελίωση του με ριζικές αλλαγές στη δομή και στις λειτουργίας της, ανοικτή στη σοσιαλιστική προοπτική. Οι κυρίαρχες ελίτ της ευρωζώνης και της ΕΕ, αντί να βγάλουν τα αναγκαία συμπεράσματα για το «τερατούργημα» της ΟΝΕ, προσπαθούν με ακραίες νεοφιλελεύθερες συνταγές να το «μπαλώσουν», διατηρώντας το σημερινό χαρακτήρα της ΕΚΤ, κάνοντας πιο αυστηρές τις δεσμεύσεις του Σύμφωνου Σταθερότητας και δημιουργώντας δύο νέους πυλώνες, το «μηχανισμό στήριξης» και το «Σύμφωνο για το Ευρώ», βάζοντας τους λαούς ιδιαίτερα των χωρών της «περιφέρειας», σε καθεστώς διαρκούς «χημειοθεραπείας» και επιστρέφοντας τις εργασιακές σχέσεις στις αρχές του 1900!! Υπό αυτές τις συνθήκες οι κοινωνικές εκρήξεις είναι αναπόφευκτες όπως και τα αυταρχικά μέτρα για την αντιμετώπιση τους. Είναι φανερό ότι το όραμα της Ευρώπης των λαών και των εργαζόμενων, δεν έχει καμιά σχέση με το «όραμα» της Μέργκελ και του Σαρκοζί. Γι΄ αυτό η σημερινή ευρωζώνη δεν έχει μέλλον.

3. Υπάρχει κατά τη γνώμη σας σήμερα μια ρεαλιστική αριστερή πρόταση για την Ευρωζώνη που ξεφεύγει από την κυρίαρχη νεοφιλελεύθερη λογική;

Ασφαλώς και υπάρχουν εναλλακτικές πολιτικές που κινούνται σε αντι-νεοφιλελεύθερη κατεύθυνση. Ωστόσο το κρίσιμο δεν είναι κάποιες οριακές αλλαγές και βελτιώσεις, διατηρώντας τον πυρήνα της ΟΝΕ. Να το πούμε διαφορετικά. Ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι η ευρωζώνη αποκτά ομοσπονδιακή μορφή, κάτι σαν Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης στο πρότυπο των ΗΠΑ, και πάλι θα βρίσκονται μακριά από τις προσδοκίες και τα οράματα των λαών και των εργαζόμενων. Κατά συνέπεια χρειάζεται ριζική αλλαγή στην αρχιτεκτονική και στις πολιτικές της. Δηλαδή αναβάθμιση και όχι αποδόμηση του «κράτους πρόνοιας», εργασιακές σχέσεις και εργασιακά δικαιώματα που αντιστοιχούν στο επίπεδο ανάπτυξης της παραγωγικότητας και του παραγόμενου πλούτου, περιφερειακή ανάπτυξη και ανακατανομή αναπτυξιακών πόρων για σύγκλιση οικονομιών αντί αυξανόμενη απόκλιση, δημόσιος έλεγχος των βασικών τομέων της οικονομίας, ριζοσπαστικός εκδημοκρατισμός των θεσμικών οργάνων της με ουσιαστική συμμετοχή των λαών στη λήψη των αποφάσεων, κά. Όλα αυτά όμως απαιτούν ριζική αλλαγή των πολιτικών συσχετισμών υπέρ των δυνάμεων της εργασίας. Όχι μόνο γενικά αλλά και ειδικά σε κάθε χώρα. Η ιστορική εμπειρία έχει δείξει ότι οι ριζοσπαστικές αλλαγές συνήθως ξεκινούν από τον «ασθενή κρίκο», εκεί που υπάρχει όχι απλά όξυνση των αντιθέσεων αλλά και ετοιμότητα-ωριμότητα του λαϊκού παράγοντα ανατροπής των κυρίαρχων πολιτικών. Η αντίληψη παραμονής «πάση θυσία» στην ευρωζώνη γιατί η αποδέσμευση θα σήμαινε επιστροφή στο εθνικό νόμισμα και άρα… «καταστροφή», είναι εντελώς ανεδαφική και δεν δίνει καμιά προοπτική στο λαϊκό κίνημα. Αντίθετα ξεκινώντας ριζοσπαστικές αλλαγές σε μια, ή δύο, ή τρεις χώρες, αυτές με μορφή «ντόμινο» μπορεί να περάσουν και σε άλλες, χωρίς να ξεχνάμε ότι βασική προϋπόθεση αποτελεί πάντα η δραστήρια συμμετοχή της πλειοψηφίας του λαού. Σε κάθε περίπτωση μια χώρα μπορεί να ζήσει εκτός ευρωζώνης και ΕΕ. Ας μη ξεχνάμε ότι από τις 40 χώρες της Ευρώπης, μόνο 27 είναι στην ΕΕ και από αυτές μόνο 17 στην ευρωζώνη.!
Σε ότι αφορά την Ελλάδα έχει ωριμάσει το αίτημα ότι ο λαός δεν μπορεί ούτε πρέπει να πληρώσει το τεράστιο αυτό χρέος και ότι χρειάζεται διαγραφή του μεγαλύτερου μέρους και επαναδιαπραγμάτευση του υπόλοιπου ως προϋπόθεση ανάκαμψης και εξόδου της οικονομίας από την κρίση. Μπροστά σε αυτό δεν χωρούν διλήμματα. Επίσης χρειάζεται εθνικοποίηση-κοινωνικοποίηση του τραπεζικού συστήματος, αύξηση της απασχόλησης με εφαρμογή προγράμματος παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας, αναδιανομή εισοδήματος, κά. Το «Μνημόνιο Ι» όχι μόνο δεν απέτρεψε τη χρεοκοπία της χώρας αλλά την έφερε πιο κοντά. Το «Μνημόνιο ΙΙ» (το λεγόμενο «μεσοπρόθεσμο» και ο «εφαρμοστικός» νόμος), στην ουσία ακολουθούν πολιτική «ελεγχόμενης πτώχευσης». Η «τρόϊκα» και η κυβέρνηση σε ρόλο «δικαστικού επιμελητή» κατάσχουν (δημεύουν) τον ελληνικό λαό με δύο τρόπους. Πρώτον, ξεπούλημα με συνοπτικές διαδικασίες της δημόσιας και της δημοτικής περιουσίας και δεύτερον το σταδιακό «ρούφηγμα» των αποταμιεύσεων των λαϊκών στρωμάτων, μέσω περικοπών μισθών, συντάξεων, κοινωνικών δαπανών, αύξησης άμεσων και κυρίως έμμεσων φόρων, αύξηση ανεργίας, κά. Κατά συνέπεια η ανατροπή του «Μνημονίου ΙΙ» και του «εφαρμοστικού» νόμου, όπως και όλων των αντιλαϊκών-αντιδημοκρατικών μέτρων που προωθούν από κοινού «τρόϊκα», κυβέρνηση και όλες οι αστικές δυνάμεις με τη στήριξη της χρηματιστικής ελίτ σε εθνικό και υπερεθνικό επίπεδο, αποτελούν ζωτική ανάγκη, για να ανοίξει ο δρόμος προς την οικονομική και κοινωνική αναγέννηση της χώρας, για να υπάρξει μέλλον στη νέα γενιά και με ανοικτό τον ορίζοντα της σοσιαλιστικής προοπτικής. Αυτός είναι και ο μόνος ελπιδοφόρος δρόμος για κάθε λαός ξεχωριστά και όλους μαζί τους ευρωπαϊκούς λαούς.
1.7.11
Γιάννης Τόλιος συγγραφέας - οικονομολόγος