Ο αδικημένος των Χριστουγέννων

Του Γιάννη Βαρουφάκη (Αναδημοσίευση από το site:)
www.protagon.gr/?i=protagon.el.8emata&id=4494

Τα Χριστούγεννα, υποτίθεται, ότι είναι γιορτή των αγαθών προθέσεων, της κατανόησης, της ανοχής, και της γενναιοδωρίας απέναντι στους άλλους. Κι όμως. Οι δυτικές κοινωνίες, μέσα σε αυτό το κλίμα της υποτιθέμενης 'καλοσύνης', συστηματικά αδικούν έναν άνθρωπο. Μια μυθική φιγούρα που, όπως τον Ιούδα το Πάσχα, όλοι μας (από μικρά παιδιά) έχουμε μάθει να αντιπαθούμε και να στοχοποιούμε τις μέρες των γιορτών: Τον Εμπενήζερ Σκρούτζ. Τον γερο-τσιγκούνη του Ντίκενς (στο βιβλίο του A Christmas Carol, 1843). Νομίζω ότι πρόκειται για κατάφορη αδικία που, αυτά ιδίως τα Χριστούγεννα, πρέπει να επανορθώσουμε.

Γιατί αυτά τα Χριστούγεννα; Επειδή, στον καιρό της Κρίσης, μάθαμε μαθήματα νέα και επώδυνα. Μαθήματα που πρέπει να μας οδηγήσουν στην επανεξέταση της τελετουργικής μας καταδίκης του Σκρουτζ. Αν το καλοσκεφτούμε, ο Σκρουτζ δεν έκλεψε ποτέ τίποτα, δεν κορόιδεψε ποτέ κανέναν, δεν έχασε τα χρήματα κάποιου, δεν είπε ψέμματα προσποιούμενος τον καλό κ' αγαθό, τον πονεσιάρη, τον άνθρωπο που θα αυγάτιζε τα χρήματα των άλλων (την ώρα που, στην πραγματικότητα, δημιουργεί τις συνθήκες για να χάσουν εκατομμύρια οικογένειες τα χρήματά τους, τις συντάξεις τους, την ίδια την ελπίδα). Μπορεί να ήταν απίστευτα τσιγκούνης, μίζερος, δυσάρεστος, μισητός ακόμα. Όμως είχε αρχές και επέβαλε την τσιγκουνιά του πρώτα στον ίδιο του τον εαυτό και μετά στους γύρω του. Ναι, είναι αλήθεια ότι ανάγκαζε τον Κράτσιτ, τον υπάλληλό του, να εργάζεται σε ένα παγωμένο δωμάτιο, για να κάνει ο ίδιος οικονομία στην θέρμανση, όμως και ο ίδιος υπό το ίδιο πολικό ψύχος ζούσε και εργαζόταν. Την λιτότητα την επέβαλε το ίδιο στον εαυτό του όσο και στους γύρω του.

Ας συγκρίνουμε τώρα την λιτότητα του Σκρουτζ με την λιτότητα που πρεσβεύουν οι σημερινοί αρχιερείς της στον καιρό της Κρίσης. Από το βήμα της Βουλής, από τις συνεντεύξεις τύπου στις Βρυξέλλες και στην Φραγκφούρτη, από όπου σταθούν κι όπου βρεθούν, μας βγάζουν διαλέξεις περί λιτότητας και συνιστούν ένα γενναίο σφίξιμο του ζωναριού μας. Μας λοιδορούν που τόσα χρόνια ξοδεύαμε χωρίς να σκεφτόμαστε. Μας κακίζουν για το κράτος μας που διακινδύνευσε την ευημερία των μελλοντικών γενεών δανειζόμενο αλόγιστα στο όνομά μας. Μας ανακοινώνουν ότι τέλος τα παράλογα έξοδα. Ότι η Εποχή της Σπατάλης τελείωσε. Τώρα μπαίνουμε στον Καιρό της Λιτότητας. Έτσι τουλάχιστον μας λένε.

Και μετά τι πάνε και κάνουν; Απαιτούν από τους πτωχευμένους να δανειστούν πακτωλούς χρημάτων με επιτόκια που εγγυώνται ότι και τα νέα δάνεια δεν θα αποπληρωθούν. Προς τι αυτή η απαίτηση; Γιατί επιμένουν να δανειστεί το ελληνικό δημόσιο 110 δις και το Ιρλανδικό άλλα 100 δις; Μήπως για να επενδυθούν σε παραγωγικές δραστηριότητες; Για να πλημμυρίσει η οικουμένη από Ιρλανδικά γκάτζετς τελευταίας τεχνολογίας και Ελληνικά οργανικά αγροτικά προϊόντα, ώστε να ξελασπώσουν οι οικονομίες μας; Όχι βέβαια. Τα δάνεια αυτά στους χρεοκοπημένους τα δίνουν υπό όρους που εγγυημένα οδηγούν στην μείωση της παραγωγής. Τότε γιατί τα δίνουν; Τα δίνουν για να αποπληρωθούν εκείνοι που δεν παράγουν, εξ ορισμού, τίποτα!
Παράλογο; Κι όμως αληθινό. Οι αρχιερείς της λιτότητας ωρύονται ότι θα ανοίξει η γη να μας καταπιεί εάν δεν αποπληρωθεί και το τελευταίο ευρώ που δανείστηκαν τα κράτη μας και που τώρα χρωστούν στους τραπεζίτες, των οποίων η μοναδική χρήσιμη καινοτομία των τελευταίων τριάντα ετών ήταν το ΑΤΜ. Οι ίδιοι τραπεζίτες που παρά λίγο να οδηγήσουν την οικουμένη στο ολοκληρωτικό φούντο πριν δύο χρόνια ως αποτέλεσμα της χειρότερης περίπτωσης αλόγιστης σπατάλης στα ιστορικά χρονικά. Ναι, αυτοί οι κύριοι που σώθηκαν την τελευταία στιγμή από τους φορολογούμενους της οικουμένης και που, κατόπιν, όχι μόνο άρχισαν να στοιχηματίζουν (με το δημόσιο παραδάκι) εναντίον της δημόσιας χείρας που τους ελέησε, αλλά και να κατηγορούν τους υπόλοιπους ως... κρατικοδίαιτους.

Αν ο Εμπενίζερ Σκρουτζ ζούσε ανάμεσά μας σήμερα, σίγουρα εμάς τους Έλληνες δεν θα μας πήγαινε. Πιθανότατα να μην καταλάβαινε, ακόμα και να στιγμάτιζε, την τάση μας να το ρίχνουμε έξω, να γλεντάμε ακόμα και στην περίοδο Κρίσης, να χορεύουμε και να τραγουδάμε ακόμα και την λύπη μας. Όμως, κανένα από αυτά τα αρνητικά συναισθήματα δεν θα συγκρινόταν με την περιφρόνηση που θα ένιωθε ο Σκρουτζ για την κα Μέρκελ, το ΔΝΤ, τους απανταχού κυβερνητικούς που ακολουθούν με Σοβιετική πειθαρχία μια επίσημη γραμμή που παρεκκλίνει συστηματικά από την κοινή λογική. Δεν θα άντεχε να ακούει αυτούς τους ανθρώπους να βγάζουν κηρύγματα στο όνομα της Λιτότητας την ώρα που, με τις πράξεις τους, επιβραβεύουν και συντηρούν την μεγαλύτερη και πιο αλόγιστη σπατάλη υλικών και ανθρώπινων πόρων. Ο Σκρουτζ, πιστός στην πραγματική λιτότητα και στην απόρριψη της φιλανθρωπίας ως παράλογη αρετή, πάνω από όλα θα στηλίτευε τους ανθρώπους της εξουσίας των οποίων η ιδεολογία μπορεί να εκφραστεί με δύο κουβέντες:

• Δεν δίνουμε ελεημοσύνη σε αυτούς που έχουν ανάγκη - δίνουμε όμως απλόχερα σε αυτούς που δεν έχουν ανάγκη
• Δεν δίνουμε δεκάρα σε όσους, ίσως από ανοησία, έχασαν τις αποταμιεύσεις τους, τα σπίτια τους, την δουλειά τους, την ελπίδα τους - δίνουμε όμως βουνά χρήματος σε όσους κατασπατάλησαν τα χρήματα άλλων, σε εκείνους που κερδοσκοπώντας έβαλαν σε περιπέτεια ολόκληρο το οικονομικό σύστημα, στους καταστροφείς των περιουσιών αμέτρητων αθώων

Καιρός να κατανοήσουμε μια πικρή αλήθεια: Δεν ζούμε σε καιρούς λιτότητας κυρίες και κύριοι. Η εποχή μας δεν είναι από εκείνες που ο Σκρούτζ, ως ειλικρινής οπαδός της λιτότητας, θα ενέκρινε. Θα πόναγε η ψυχή του βλέποντας τους Ρεπουμπλικάνους, τους υποτιθέμενους αρχιερείς της λιτότητας στην άλλη μεριά του Ατλαντικού, να συνωμοτούν ώστε το καταχρεωμένο αμερικανικό κράτος, να χαρίζει δισεκατομμύρια φόρων στους μαικήνες. Θα τράβαγε τα μαλλιά του παρακολουθώντας τα δισεκατομμύρια που ρέουν, χωρίς την παραμικρή λογοδοσία, από την ΕΚΤ προς τράπεζες ουσιαστικά πτωχευμένες. Δεν θα πίστευε στα αυτιά του ακούγοντας ότι η Ιρλανδία εξαναγκάζεται, στο όνομα της... λιτότητας, να δανειστεί 100 δις για να τα ρίξει σε μια ακόμα μαύρη τρύπα, υπό τον όρο μάλιστα ότι θα κλείσει σχολεία και νοσηλευτικές μονάδες.

Ο Ντίκενς, ως γνωστόν, σκιαγράφησε τον Σκρουτζ ως την αποθέωση της λιτότητας, το άκρον άωτον της μιζέριας. Τον έκανε τόσο αντιπαθή ώστε να του δώσει την ευκαιρία να εξαγνιστεί το βράδυ της παραμονής Χριστουγέννων. Του έστειλε τα τρία φαντάσματα των Χριστουγέννων του (ενός από τα παλιά, του τωρινού, και ενός μελλοντικού το οποίο του δείχνει τον εαυτό του στο κρεββάτι του θανάτου, μόνον και έρμο) να τον συνταράξουν τόσο που με το που θα ξυπνούσε ανήμερα Χριστούγεννα, θα αποφάσιζε να ανοίξει τα πουγκιά του και να δίνει, να δίνει, να δίνει πασχίζοντας να προλάβει να χαρεί, πριν πεθάνει, από την χαρά των άλλων. Υπό αυτή την έννοια, ο Σκρουτζ έζησε δύο ζωές. Την μακρά και μίζερη ζωή του σπαγκοραμμένου και την σύντομη, ύστερη, ζωή του φιλάνθρωπου. Ε, λοιπόν, είτε ως ο πρώτος εαυτός του, ο σπαγκοραμμένος, είτε ως ο δεύτερος, ο απλόχερος φιλάνθρωπος, ο Σκρούτζ θα ήταν εξοργισμένος με αυτά που γίνονται στις μέρες μας. Ο πρώτος θα έπνεε μένεα εναντίον της απίστευτης σπατάλης που στόχο έχει να μην χάσουν δεκάρα οι χρεοκοπημένοι τραπεζίτες. Ο δεύτερος θα εξοργιζόταν από την στυγνή, δίχως ίχνος γενναιοδωρίας, αντιμετώπιση των φτωχών, των ανήμπορων, εκείνων που βασίζονται σε μια μικρή σύνταξη για να τα βγάλουν πέρα.

Αν κάποιοι από εμάς πασχίζουμε να πείσουμε ότι υπάρχει εναλλακτική, και σας κουράζουμε επαναλαμβάνοντας την Πρότασή μας (βλ. εδώ για μια άλλη συντομότερη ελληνική έκδοση και εδώ για μια σειρά από εκφάνσεις της στα αγγλικά), ο λόγος είναι απλός: Ο συνδυασμός ανορθολογισμού και μισανθρωπισμού που χαρακτηρίζει την καθεστηκυία άποψη για την Κρίση έχει γίνει αβάσταχτος. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες μας έχουν γίνει υπηρέτες μιας συνωμοσίας σιωπής και Οργουελιανής αντιστροφής της αλήθειας.

• Μετατρέπουν την κοινωνία σε έρημο και το ονομάζουν σταθεροποίηση.
• Μας βάζουν να δανειζόμαστε δις για να ξελασπώσουν οι θύτες της Κρίσης, και μας λοιδορούν ότι "μαζί τα φάγαμε".
• Επιδίδονται σε ιστορικά ανήκουστες σπατάλες ανθρώπινων και υλικών πόρων, και το ονομάζουν... λιτότητα.

Στο όνομα της αλήθειας και της αξιοπρέπειας, τουλάχιστον ας αποκαταστήσουμε τον Εμπενίζερ Σκρουτζ. Μπορεί να μην καταφέρουμε να σώσουμε την Ευρώπη από τον εαυτό της. Είναι πιθανόν όλα μας τα σχέδια για έξοδο από την Κρίση (που ξεκίνησε στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, αλλά είχε άλλα, βαθύτερα αίτια) να αποδειχθούν άνθρακες. Αλλά τουλάχιστον, πριν την μέρα των Χριστουγέννων (όπου ο Σκρουτζ αναγεννιέται ως στοργικός φιλάνθρωπος), ας τιμήσουμε την μνήμη του σπαγκοραμμένου γέρου που δεν έδινε του αγγέλου του νερό. Σε σύγκριση με τους σημερινούς αρχιερείς της λιτότητας, εκείνος ήταν υπόδειγμα ήθους και αρχών - πριν ακόμα τον επισκεφτούν τα φαντάσματα των Χριστουγέννων του μετατρέποντάς τον σε σταυροφόρο της αλληλεγγύης.